Leerlingen die agressief gedrag vertonen, hoe ga je daarmee om? Een vraag die we vaak krijgen, helaas. Ook vanuit de Rooi Pannen in Tilburg. Een theoretisch antwoord is er niet, je moet het dóén en voelen. En dat is precies wat docenten hebben gedaan in de workshop omgaan met agressie door Self’ers Lizzy Gevers en Willem Coenen. Zo’n vijftig docenten hebben die dag een shock ervaren. Een wake-upcall die ze nog wel even bijblijft…

Willem is meewerkend teamleider bij Self, maar staat dicht bij de doelgroep. Als jongerencoach bij onderwijsinstelling De Rooi Pannen Tilburg vmbo bijvoorbeeld. Willem: “Hier coach ik jongeren die tegen verschillende dingen aanlopen op school, waarbij het gedrag vaak centraal staat. En toen kreeg ik de vraag: ‘Hé Willem, we hebben hier op school weleens te maken met agressie. Kunnen jullie ons daarbij helpen?’

Hoge werkdruk
Docenten anno nu werken onder hoge druk en krijgen veel op hun bordje. Willem: “Dat een school als de Rooi Pannen hiermee naar ons stapt, is daarom heel moedig. Ik geloof echt in de kracht van samenwerking tussen zorg en onderwijs, waarbij docenten ondanks de didactische druk en grote klassen, naar hun eigen aandeel durven kijken.”

Docenten op weg helpen
Self heeft daarom een workshop ontwikkeld. Een uurtje, om docenten op weg te helpen. Dat Lizzy aanschoof voor deze workshop, was niet meer dan logisch. Als oud-judoka en kooivechter, combineert ze de vechtsport met haar werk bij Self. Waar Willem de koppeling legt tussen jongeren en onderwijs, is Lizzy expert in contact maken. Met je eigen lichaam, maar zeker ook met anderen.

Samen knalden ze er meteen op
Willem: “De docenten kwamen binnen en de opdracht was: doe een blinddoek op en ga zitten.” Ze werden in het diepe gegooid, zonder tekst en uitleg. Lizzy: “Nou, dat riep wel wat weerstand op! Er was geen één groep die gewoon binnenkwam en ging zitten met die blinddoek op.” Willem: “Dan zie je een hele hoop gebeuren. Docenten praten, er worden grapjes gemaakt. Zo van: ‘Shit hé, wat gaan we doen?’ Je zag de spanning oplopen vanuit het niet weten, niet durven. Dat zag je terug in hun gedrag.”

Niet lullen maar poetsen
Lizzy: “We vroegen ze: ‘Wat is de link naar de leerlingen, denken jullie?’ De antwoorden kwamen snel. De onrust aan het begin van een les. Leerlingen die veel vragen stellen, grapjes maken, niet luisteren. Als docent zie je dat als storend. Maar wát als je je verplaatst in je leerlingen? Begrijp je ze dan?’ De aanpak van de training sluit aan bij de werkwijze van Self: niet lullen maar poetsen. Door docenten zelf dit gevoel te laten ervaren, kwam er iets op gang.

Je begint een lesuur nooit op nul
Daarna speelden we een aantal spelletjes waarbij de winnaar de verliezer mocht meppen met een noodle, zo’n piepschuim speelgoedbuis uit het zwembad. Lizzy: “Je zag de spanning per potje oplopen! De één is constant aan het meppen en krijgt een euforisch gevoel. Een ander is juist steeds de pineut en wordt gefrustreerd en onzeker.” Willem: “Ook nu maken we de koppeling met het onderwijs. ‘Als elk potje een lesuur zou zijn. Kun je je dan voorstellen welk gevoel leerlingen meenemen als ze bij jou binnenlopen?’ Idealiter begin je elk lesuur op nul. Maar dat is niet zo. Bij je leerlingen niet, maar bij jou ook niet. Als je net een vervelende les hebt gehad, neem je dat gevoel onbewust ook mee naar de volgende klas. Als je dat wéét, kun je er iets mee doen.”

Ruimte geven
‘Pak je boek op bladzijde 67.’ Hoe moeilijk kan dat zijn, denk je als docent. Waarom pakt een leerling zijn boek niet? Hoezo heb je geen boek bij je? Lizzy: “Wat je niet ziet is dat je leerling al vroeg brood smeerde voor zijn broertje, omdat moeder in bed bleef liggen. Of dat iemand thuis ruzie heeft gehad. Die stress neemt hij of zij mee. Iedereen heeft een rugzakje. Jij, maar je leerlingen net zo goed. Als je dat beseft, kun je ze helpen. Even contact maken. Duidelijke instructies geven. Leerlingen soms even de ruimte geven. Het helpt echt.”

Patronen doorbreken
Nadat de spanning al flink is opgebouwd vraagt Lizzy: ‘Wie wil er een potje meppen met mij? Jij mag de eerste tik uitdelen.’ Lizzy: “De eerste tik is ingehouden, want ja, toch een vrouw … Dan geef ik hem superhard terug. Die persoon gaat daaroverheen, en krijgt nog harder terug. En dan doe ik dit: Lizzy tikt zacht met de noodle tegen de borst van haar tegenstander. Heel zacht. Wat er dan gebeurt? Complete paniek. Iedereen sloeg op tilt.” Willem: “In plaats van een mep te geven – zoals iedereen verwacht – geef je een zacht tikje. Daarmee doorbreek je een patroon. Leerlingen zijn ook een patroon gewend. Zeggen ze: ‘Hou je bek man!’ Dan zegt een leraar: ‘Zo praat je niet tegen mij’, waarop je terugkrijgt: ‘Flikker op met je’, wat resulteert in: ‘Ga er maar uit!’ Maar doe je dan iets onverwachts? Dan doorbreek je dat patroon.” Lizzy: “Natuurlijk, de grenzen en kaders moet je bewaken. Maar daarbinnen zit speelruimte. Doe je iets wat een jongere niet verwacht? Dan kan dat de-escalerend werken. Duwt er iemand tegen? Dan kun je kracht zetten. Maar krijg je geen weerstand? Dan duw je in de lucht. Weg agressie.”

De wake-upcall van Self: docenten hebben het zelf gevoeld
De koppeling maken tussen hoe jij je voelt en hoe je je dan gedraagt. Dat hebben de docenten zelf ervaren. Lizzy: “En we zijn niet naar binnen gestapt met: dit is wat jullie fout doen en zó moet je het wel doen. Wij zijn ook niet alwetend. Nee, ze hebben het zelf gevoeld. En ze zijn zelf met alternatieven gekomen. En dat werkt. Daardoor onthouden ze het ook echt. ‘O ja, dat was de wake-upcall van Self.’” Een wake-upcall die hopelijk doorwerkt en die – samen met de tips en verhalen – helpt om patronen in agressie te doorbreken.

De workshop op De Rooi Pannen, die was nieuw. Al moeten Willem en Lizzy wel erkennen dat het onderwerp leeft. Neem daarom zeker contact op met Willem via 06-15 21 65 78 of willem@selfdoenwatwerkt.nl als je meer wilt weten over deze workshop!